“Për Vladimir Putin, Siria është simboli i vetë-afirmimit të tij si një lider global. Por për Rusinë, Siria është një barrë e padobishme që kërkonte një shpenzim të madh të forcave ushtarake, politike dhe ekonomike, pa dhënë asgjë në këmbim”.
Kjo duhej të ishte thjesht një pëshpëritja nga afër për presidentin rus. Më pas ngjarjet aktuale imponuan verdiktin e tyre.
Ish-gjenerali i FSB-së, Yevgeny Savostyanov, konsiderohet si një nga analistët më të sofistikuar për gjendjen e vendit të tij.
Kohë më parë, ai ishte njeriu i thirrur nga Boris Yeltsin për të çmontuar KGB-në e vjetër në Moskë, dhe më pas një i ashtuquajtur teknik prestigjioz i përfshirë në politikë.
Për shkak të së shkuarës së tij, atij iu fal mosbindja e vitit 2015, kur u largua nga Ministria e Kulturës, duke denoncuar klimën e censurës, e cila sipas tij tashmë mbizotëronte për “çdo çështje me interes publik”, siç shkruante në letrën e dorëheqjes.
Në vitin 2022, ai promovoi dhe nënshkroi një dokument kundër luftës në Ukrainë dhe më pas një tjetër kundër përdorimit të kërcënimit bërthamor.
Sot jeton jashtë vendit. “Sigurisht që kam paguar një haraç. Kam humbur atë që kam lënë në Moskë, kam humbur statusin tim. Por nuk ka rëndësi. Unë mbeta një njeri i lirë, veprimet e të cilit nuk bien ndesh me bindjet e tij”.
Intervista e Yevgeny Savostyanov me Corriere della Sera:
Çfarë nënkupton rënia e Assad-it për Putinin?
“Mbi të gjitha, është një poshtërim personal kolosal, i bërë para së gjithash nga Rexhep Erdogan, i cili e kishte poshtëruar edhe herë të tjera. Erdogan e përzuri nga Kaukazi i Jugut, ia mbylli Bosforin, e ka bërë të priste në takimet e tyre. Presidenti turk është i vetëdijshëm se sa shumë është dobësuar Rusia nga politika ambicioze e Putin-it. Ishte tashmë e qartë në vitin 2014, në kohën e konfliktit të parë në Ukrainë: kur fillon të ndjekësh një politikë revanshiste, merr parasysh se dikush mund të hakmerret ndaj jush. Copë pas cope, Erdogan po rifiton atë që Turqia humbi në shekullin e 20-të”.
Cilat janë pasojat për Moskën?
“Në nivel ushtarak dhe politik, të pakta. Bazat tona në Siri nuk na lejojnë të zgjidhim asnjë detyrë të rëndësishme, veçanërisht tani që Turqia ka mbyllur hyrjen e anijeve ushtarake në Detin e Zi. Prania e anijeve ruse ka qenë gjithmonë vetëm simbolike: ishte e qartë për të gjithë se ne nuk mund t’ju kundërvihemi flotave të NATO-s në Mesdhe. E vetmja vlerë e shtuar e Sirisë aleate ishin votat e saj pro-ruse në OKB, të cilat nuk vendosin asgjë. Dhe më pas, mundësia e sigurimit të armëve për ‘miqtë’ tanë në Liban, Bregun Perëndimor dhe Irak. Tani, pas mposhtjes së Hamasit dhe Hezbollahut nga Izraeli, është një operacion që ka shumë pak kuptim edhe në logjikën e shërbimeve sekrete ruse”.
A ka të drejtë Ukraina të gëzohet në këtë pikë kthese në Lindjen e Mesme?
“Ngjarjet siriane tregojnë se forcat e ushtrisë ruse janë lodhur nga Operacioni Special Ushtarak. Nëse do të mundej, Putini do ta kishte shpëtuar Assad-in. Por sot, angazhimi i çdo burimi në një skenar tjetër është pothuajse i pamundur. Në të ardhmen e afërt, ndryshimi i regjimit në Siri është përkundrazi i favorshëm për Rusinë: burimet kursehen, kontingjenti në Ukrainë mund të forcohet. Putini madje mund të përdorë braktisjen e asaj zone si mjet pazaresh në negociata, veçanërisht nëse ato menaxhohen nga Erdogan”.
Si e imagjinoni reagimin e Putinit ndaj rënies së Assad-it?
“Ai pranon komunikimin burokratik, të besuar në dokumente. Në mbledhje ai hesht. Ai thjesht vëzhgon, në heshtje. Që në fillim ky aspekt e karakterizoi në mënyrë gjithëpërfshirëse personalitetin e tij”.
Sa peshon mbi të përvoja e tij si oficer i KGB-së?
“Tej mase. Putini po përgatitej të punonte si rekrutues agjentësh. Zyrtarët e këtij lloji mësohen të studiojnë me kujdes karakterin e bashkëbiseduesit-subjekt të regjistrimit, të dinë ta dëgjojnë gjatë dhe me kujdes, duke zgjatur në heshtje socializimin për t’iu përshtatur atij dhe kur është e nevojshme të shtypin vullnetin e tij duke këmbëngulur në pikën nevralgjike të ekspozuar. Kështu ka bërë gjithmonë ai”.
Si e vlerësoni evolucionin e tij ndër vite?
“Inekzistente. Pasi pushtoi postin e presidentit të Rusisë, Putin nuk synonte më t’ia dorëzonte pushtetin askujt. Por është e pamundur të qëndrosh në bashkësinë e shteteve demokratike si një guvernator i pazëvendësueshëm. Prandaj, ai duhej të merrte rrugën e kundërshtimit ndaj Perëndimit”.
A janë kërcënimet bërthamore një blof?
“Nuk duhen marrë lehtë. Por e gjithë politika e jashtme e Putinit, të gjitha luftërat dhe provokimet e tij, nuk janë gjë tjetër veçse një mënyrë për t’i garantuar vetes një qeveri të përjetshme. Një person që përgatitet për një luftë bërthamore nuk investon miliarda në kërkimin e kurave për të zgjatur jetën e tij në 120 vjet ose më shumë, siç po bën”.
A janë BRICS një mundësi e vërtetë mbijetese për Rusinë?
“Tashmë sot jemi përballur me një varësi totale të ekonomisë ruse nga Kina. BRICS, të cilin unë e quaj ‘Klubi i entuziastëve të investimeve kineze’, përpiqen të qëndrojnë larg Rusisë: ata nuk e financojnë atë përmes bankës së organizatës, ata nuk mbështesin iniciativat për një monedhë alternative dhe një sistem pagese, ata ju druhen sanksioneve dytësore nga Perëndimi”.
A mund të kontribuojë kriza ekonomike dhe pika e kthesës siriane në përfundimin e luftës në Ukrainë?
“Në radhët e rebelëve fitimtarë të Assad-it ka mjaft njerëz nga ish-BRSS. Njerëz që mund të kthehen në shtëpi në vendet e Azisë Qendrore. Një destabilizim lokal, po mendoj për Taxhikistanin ose problemin e përjetshëm të pazgjidhur të Kaukazit, është i mundur. Ngjarjet e fundit kanë treguar se Rusia nuk mund të bënte shumë sot në rast të shpërthimeve të reja të revoltës. Kjo mund ta nxisë Putinin të kërkojë një dalje nga lufta në Ukrainë. Por pas asaj që ndodhi në Siri, pozicioni i saj negociues është dobësuar. Siç thuhej në një film të famshëm, një luan i vjetër është para së gjithash i vjetër”.