Nga Stephen Collinson, CNN
Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu nuk mundi ta mbante nënqeshjen.
Dhe nuk është çudi. Presidenti Donald Trump lajmëroi ndërhyrjen më befasuese të SHBA në historinë e gjatë të konfliktit izraelito-palestinez.
Trump sugjeroi që gati 2 milionë palestinezë duhet të zhvendosen nga Gaza në shtëpi të reja diku tjetër, në mënyrë që SHBA të dërgojë trupa në Rrip, të marrin pronësinë dhe të ndërtojnë “Rivierën e Lindjes së Mesme”.
“Të ndërtohen banesa me cilësi të mirë, si një qytet i bukur, si një vend ku ata mund të jetojnë dhe të mos vdesin, sepse Gaza është një garanci që ata do të përfundojnë duke vdekur,” u tha Trump gazetarëve.
Përpos Jordanisë dhe Egjiptit të cilëve ai u ka kërkuar më herët të marrin palestinezët, Trump tha se do të jenë edhe 4 shtete të tjera ku do të zhvendoset populli palestinez. Ai nuk bëri me dije se cilat janë këto 4 shtete por më herët ka thënë vetëm se do i dërgojë palestinezët ‘në vende ku mund të jetojnë të qetë.’
Me pak fjalë, Trump shpalosi një transformim gjeopolitik befasues të Lindjes së Mesme dhe një litar shpëtimi politik për Netanyahun. Pikëpamjet e presidentit amerikan tani janë paralele me dëshirën e vijës së ashpër izraelite për të parë palestinezët të dëbuar nga një pjesë e asaj që ata e shohin si toka e shenjtë e Izraelit.
Ish-ministri i sigurisë kombëtare i ekstremit të djathtë të Izraelit, Itamar Ben-Gvir, i cili u largua nga kabineti i luftës i Netanyahut në fillim të këtij viti për të protestuar ndaj marrëveshjes së armëpushimit të Gazës, konfirmoi sinergjinë midis mendimit të Trump dhe konservatorëve ekstremë në Izrael.
“Donald, ky duket si fillimi i një miqësie të bukur”, shkroi ai në një postim në X.
Një moment befasues
Komentet e Trump ishin një moment historik në historinë e paqebërjes së SHBA-së në Lindjen e Mesme.
Të shihje një president amerikan të mbështeste atë që do të ishte dëbimi me forcë i palestinezëve nga shtëpitë e tyre, në një eksod që do të përmbyste dekada të politikës amerikane, ligjit ndërkombëtar dhe njerëzimit bazë, ishte befasuese.
“SHBA do të marrë përsipër Rripin e Gazës”, tha Trump. “Ne do ta zotërojmë atë dhe do të jemi përgjegjës për çmontimin e të gjitha bombave të rrezikshme të pashpërthyera dhe armëve të tjera në vend.”
Një skemë e propozuar nga Kushner?
Ideja i ngjan një skeme të propozuar nga dhëndri investitor i Trump, Jared Kushner vitin e kaluar për të larguar palestinezët nga Gaza dhe për ta “pastruar” atë për të zhvilluar bregdetin “shumë të vlefshëm” të territorit në Mesdhe.
Por duket absurde për shumë arsye.
Nëse lideri i demokracisë më të fuqishme në botë do të udhëhiqte një zhvendosje të tillë të detyruar, ai do të pasqyronte krimet e tiranëve të kaluar dhe do të krijonte një justifikim për çdo autokrat për të nisur programe të spastrimit etnik masiv kundër pakicave të cenueshme.
Dhe në të gjitha deklaratat e fundit publike të Trump për Gazën, mungon një element i rëndësishëm – ndjenjat e popullit palestinez. Lidhja e tyre me enklavën e përdhosur u theksua kohët e fundit nga kthimi i qindra mijëra palestinezëve në Gazën veriore. Shumë prej tyre bënë strehimore të improvizuara në rrënojat e shtëpive të tyre të shkatërruara në sulmin e Izraelit kundër Hamasit pas sulmeve terroriste të 7 tetorit 2023 në Izrael.
Vetëdija e presidentit ndaj aspiratave të palestinezëve dhe supozimi i tij se ata do të preferonin një ndërtim modern të banesave diku tjetër treguan një naivitet mahnitës për shkaqet e konfliktit. Por kjo u reflektua në një ndërveprim në Zyrën Ovale kur ai pyeti: “Pse duan të kthehen? Vendi ka qenë ferr.” Një gazetar u përgjigj: “Por është shtëpia e tyre, zotëri. Pse do të largoheshin?”
Një zyrtar arab i tha Alex Marquardt të CNN se vërejtjet e Trump mund të rrezikojnë armëpushimin e brishtë dhe marrëveshjen e lirimit të pengjeve në Gaza.
“Është thelbësore të njihen implikimet e thella që kanë propozime të tilla në jetën dhe dinjitetin e popullit palestinez, si dhe në Lindjen e Mesme më të gjerë”, tha diplomati.
Arsyet praktike pse kjo ide është një fantazi
Ajo kundërshtohet ashpër nga shtetet arabe, paratë dhe toka e të cilëve do të nevojiteshin për ta bërë atë të funksionojë. Jordania, e cila tashmë është shtëpia e një numri të madh refugjatësh palestinezë, ka frikë se Mbretëria Hashemite do të destabilizohej fatalisht nga një fluks i ri.
Ushtria egjiptiane ka frikë nga një fluks masiv i palestinezëve që mund të përfshijë simpatizantët e Hamasit të Vëllazërisë Islame Myslimane Suni.
Duke folur për dy fqinjët izraelitë, Aaron David Miller, një ish-negociator i paqes i SHBA-së në Lindjen e Mesme, tha në CNN: “Nuk është një marrëveshje e pasurive të paluajtshme për ta, nuk është as një çështje humanitare për ta. Është një çështje ekzistenciale.”
Ideja e zhvendosjes me forcë të palestinezëve do të ishte gjithashtu politikisht e pamundur për Arabinë Saudite. Mbretëria e ka vënë një shtet të pavarur palestinez si kusht për një marrëveshje të tillë.
Evakuimi total i Gazës do t’i jepte një goditje të rëndë ëndrrave të shtetësisë dhe do të krijonte një precedent që gjithashtu mund të ngrejë dyshime për praninë palestineze në Bregun Perëndimor – i cili konsiderohet nga Kombet e Bashkuara, si Gaza, si territor i pushtuar nga Izraeli.
Ideja e një numri të madh palestinezësh që pranojnë të lënë Gazën për një idil periferike diku tjetër mbështetet gjithashtu në një kuptim sipërfaqësor të një konflikti që i la ata të shpronësuar. Që nga themelimi i Izraelit në vitin 1948, shpresat për një kthim për mijëra palestinezë që jetojnë në varfëri në kampet e refugjatëve, në vende si Bejruti dhe Jordania, janë provuar të kota. Kështu, banorët e Gazës nuk do të largoheshin kurrë në bazë të premtimeve se një ditë mund të kthehen.
Ideja që Trump madje do të hapte një skemë të tillë është një tregues se si epoka e pas 7 tetorit ka tronditur pamjen strategjike në Lindjen e Mesme. Por ajo gjithashtu shfaq një turp të jashtëzakonshëm pasi përpjekjet e fundit të Shteteve të Bashkuara për të riformuar gjeopolitikën e Lindjes së Mesme – nga Iraku në Libi – përfunduan në mënyrë katastrofike.
A është i vërtetë Trump?
Komentet e Trump do të nxisin një raund tjetër spekulimesh nëse ai është serioz për një plan të çuditshëm, apo nëse ai po e përdor atë për të shkëputur vëmendjen nga ndonjë skemë tjetër edhe më e keqe – ndoshta përpjekja e zgjeruar e mikut të tij Elon Musk për të shkatërruar qeverinë amerikane nga brenda.
Pra, a është Trump i vërtetë – apo është kjo thjesht një ëndërr tjetër e një presidenti që shpesh duket i divorcuar nga realiteti?
Plani i Trump u prit me skepticizëm të madh nga senatorët republikanë. Senatori demokrat Chris Coons vuri fytyrën në dorë dhe fërkoi tëmthët. “Unë jam pa fjalë. Kjo është çmenduri,” tha ai.
Në mënyrën e tij, Trump duket i sinqertë për përmirësimin e jetës së banorëve të Gazës, edhe nëse ilaçi i tij i preferuar fyen identitetin e tyre.
Kjo mund të mos jetë e gjitha e keqe, duke pasur parasysh rezultatet e dyshimta të politikës së jashtme të SHBA në kohët e fundit. Por Trump po përballet gjithashtu me rrezikun. Komentet e tij të martën do të shkaktojnë valë tronditëse në të gjithë Lindjen e Mesme dhe do ta bëjnë shumë më të vështirë për qeveritë arabe që të punojnë me të për të zgjeruar Marrëveshjet e Abrahamit të mandatit të tij të parë.