Pagjumësia tek fëmijët: Çfarë e shkakton dhe si ta trajtojmë?

Një sfidë e madhe për prindërit është shpesh gjumi i fëmijëve dhe kjo është një çështje që mund të prekë të gjitha moshat, nga foshnjëria deri në adoleshencë. Gjumi adekuat dhe i qetë është thelbësor, pasi ndikon ndjeshëm në funksionimin e tyre fizik, mendor dhe kognitiv.

Pagjumësia përkufizohet si një çrregullim në të cilin fëmijët kanë vështirësi të bien në gjumë ose qëndrojnë zgjuar natën vonë, ndërsa, në raste më të rralla, problemi gjendet në zgjimin herët në mëngjes. 

Gjithashtu, rezistenca e fëmijëve për të fjetur dhe për të kërkuar praninë e njërit prind për të fjetur konsiderohet një formë e pagjumësisë me shkaqe të sjelljes.

Pagjumësia mund të klasifikohet si akute ose kronike bazuar në kohëzgjatjen, ashpërsinë dhe shpeshtësinë e problemit dhe ndikon ndjeshëm në funksionalitetin dhe performancën e fëmijëve gjatë ditës.

 “Gjumi është terapeutik, pasi ofron pushim fizik, mendor dhe mendor dhe funksionalitet më të mirë në jetën e përditshme”. Është vërtetuar se kur fëmijët nuk flenë mirë, performanca e tyre fizike dhe mendore – duke përfshirë performancën në shkollë – tregojnë një rënie të mprehtë. Për këtë arsye, pagjumësia duhet trajtuar që në shfaqjen e simptomave të para”, thotë znj. Frida Konstantopoulou, Psikiatre e Fëmijëve – Psikoterapiste Familjare , Bashkëpunëtore Shkencore e MITERA për Fëmijë. 

Sipas Akademisë Amerikane të Mjekësisë së Gjumit, orët e rekomanduara të gjumit janë:

Foshnjat 4-12 muaj: 12-16 orë (gjithsej ditën dhe natën)

Fëmijët e vegjël 1-2 vjeç: 11-14 orë (gjithsej ditën dhe natën)

Fëmijët parashkollorë 3-5 vjeç: 10-13 orë (gjithsej ditën dhe natën)

Fëmijët e moshës shkollore 6-12 vjeç: 9-12 orë 

Adoleshentët 13-18 vjeç: 8-10 orë 

Probleme të sjelljes dhe probleme të shëndetit mendor

Kur pagjumësia nuk është për shkak të një problemi organik ose faktorëve mjedisorë, atëherë shkaku i saj gjendet në çështjet e sjelljes ose problemet e shëndetit mendor. 

Stresi është një nga shkaqet më të zakonshme të pagjumësisë psikogjenike tek fëmijët, si dhe tek të rriturit. Prindërit duhet të tregojnë interes për jetën e fëmijës së tyre dhe të ndërtojnë një marrëdhënie besimi në mënyrë që ata të ndihen rehat dhe të ndajnë shqetësimet e tyre me ta. 

Shkaqe të tjera përfshijnë çrregullimet neurozhvillimore (autizmi, prapambetja mendore, sindroma Asperger, etj.) si dhe gjendjet psikiatrike (depresioni, çrregullimi bipolar, çrregullimi obsesiv-kompulsiv, etj.).

Shpesh tek adoleshentët shkaktarë të pagjumësisë mund të jenë varësitë (substancat, interneti, bixhozi) të cilat bëhen obsesione.

Gjithashtu, trajnimi joadekuat në procesin e gjumit që në foshnjëri mund të çojë në pagjumësi dhe gjumë të fragmentuar gjatë natës.

“Sidomos me ankthin krijohet një rreth vicioz pasi shkakton pagjumësi dhe pagjumësia përkeqëson ankthin dhe simptomat depresive”, thekson znj. Konstantopoulou dhe vazhdon: “Fëmijët shpesh zgjohen nga makthet të cilat, në pjesën më të madhe, janë rezultat i një jete të përditshme të vështirë dhe stresuese”.

Shkaqet sipas grupmoshës

Pagjumësia tek foshnjat – e cila kryesisht përbëhet nga zgjimet e natës – është për shkak të mungesës së trajnimit, që do të thotë se ata nuk kanë mësuar ende të përshtaten me një orar specifik të gjumit. Fenomeni vërehet normalisht deri në moshën 6-7 muajshe, megjithatë duhet të trajnohen për të fjetur gjatë gjithë natës më pas.

Fëmijët më të rritur kanë vështirësi të bien në gjumë, të shfaqin ankthe dhe fobi ose të kërkojnë praninë e një prindi në dhomë derisa të bien në gjumë.

Tek adoleshentët është shumë i shpeshtë fenomeni i “jet lag social”, pra gjumi shumë vonë gjatë natës, gjendje që ndryshon ritmet e tyre cirkadiane (ora biologjike) dhe vendoset. Kjo zakonisht ndodh për shkak të angazhimit të zgjatur me internetin dhe mediat sociale. Gjithashtu shpesh shkaktohet nga stresi ose është një simptomë e një çrregullimi depresiv.

Roli i prindërve

Është shumë e rëndësishme që fëmijët të mësojnë që në foshnjëri se procesi i gjumit fillon në një kohë të caktuar dhe përparon në një mënyrë specifike. 

“Fillimisht, mjedisi duhet të përshtatet në përputhje me rrethanat – p.sh. fikni dritat, rregulloni temperaturën në dhomën e gjumit etj – dhe më pas vijoni me një aktivitet relaksues me pjesëmarrjen e prindërve për rreth 10 minuta. Më pas, prindi duhet të largohet nga dhoma para se fëmija të bjerë në gjumë. “Kështu do të mësojë të flejë vetë dhe nëse zgjohet natën do të mund të bjerë sërish në gjumë”, shpjegon specialistja. 

Fëmijët shpesh ndihen të pasigurt dhe kanë nevojë për praninë e prindit dhe në këto raste qasja duhet të jetë më fleksibël, për të mbuluar pasigurinë dhe për të mos lejuar që fëmija të ndihet i braktisur. Të ndiejë se ka ndihmë dhe do ta përballojë atë. E njëjta gjë duhet të ndodhë edhe në rastet e zgjimit të natës. 

Gjatë adoleshencës, është e rëndësishme që prindërit të monitorojnë orët e gjumit të fëmijëve të tyre, si dhe të kontrollojnë praninë e celularëve apo ekraneve në përgjithësi në dhomën e gjumit, të cilat shpërqendrojnë trupin dhe mendjen e tyre nga procesi i gjumit.

Shumë herë prindërit janë në gjumë dhe fëmijët qëndrojnë gjithë natën zgjuar duke dërguar mesazhe ose duke lundruar në internet. Orari i gjumit, i cili është vendosur që në foshnjëri, duhet të zbatohet deri në adoleshencë pa negociata.

Oraret e prindërve gjithashtu luajnë një rol të rëndësishëm pasi fëmijët ndjekin modelet e tyre, jo vetëm në gjumë, por edhe në të gjitha aspektet e jetës së tyre.