“Një nga projektet më vdekjeprurëse në historinë moderne”/ Analiza e The Times: Pse Donald Trump dëshiron të rimarrë Kanalin e Panamasë?

Në një deklaratë të fundit, Donald Trump ka sugjeruar se Shtetet e Bashkuara duhet të rimarrin kontrollin e Kanalit të Panamasë, një rrugë ujore prej 51 miljesh që lidh oqeanet Atlantik dhe Paqësor. Kjo kërkesë ka ngjallur shqetësime dhe ka rikthyer vëmendjen tek një nga projektet më ambicioze dhe tragjike të historisë moderne.

Një projekt i ndërtuar mbi sakrifica njerëzore

Kanali i Panamasë u përfundua në vitin 1914, pas një përpjekjeje të dështuar franceze dhe një investimi masiv nga SHBA. Ky projekt ishte një ndërmarrje inxhinierike e jashtëzakonshme, por me kosto të mëdha njerëzore. Mbi 25,000 njerëz humbën jetën gjatë ndërtimit, shumica nga sëmundje si malaria dhe ethet e verdha. Shkalla e vdekshmërisë ishte alarmante, duke e bërë këtë një nga projektet më vdekjeprurëse të ndërtimit në histori.

Në atë kohë, Shtetet e Bashkuara shpenzuan 375 milionë dollarë – një shifër astronomike për periudhën – për të ndërtuar kanalin, duke përfshirë 10 milionë dollarë të paguara për Panamanë dhe 40 milionë dollarë për kompaninë franceze që kishte nisur punën.

Rëndësia strategjike e kanalit

Kanali i Panamasë është një arterie kritike për tregtinë globale, duke shkurtuar udhëtimin nga bregu lindor në atë perëndimor të SHBA-së me disa javë dhe duke shmangur rrugën e rrezikshme përmes Kepit Horn. Sot, ai lëviz mallra me vlerë 270 miliardë dollarë në vit, duke përbërë rreth 5% të tregtisë globale detare.

SHBA është përdoruesi kryesor i kanalit, duke përfaqësuar 70% të ngarkesave që kalojnë aty. Ndjekësit më të mëdhenj janë Kina, Japonia dhe Koreja e Jugut.

Pse Trump dëshiron ta rimarrë?

Kontrolli i kanalit kaloi nga SHBA te Panamaja në vitin 1999, si pjesë e një marrëveshjeje të nënshkruar nga presidenti Jimmy Carter në vitin 1977. Në fjalimet e tij, Trump e ka përshkruar këtë lëvizje si një “gabim historik” dhe ka pretenduar se traktati është shkelur.

Ai gjithashtu ka akuzuar Kinën për ndikim të tepruar në operacionet e kanalit, duke iu referuar faktit se dy porte në hyrje dhe dalje të kanalit janë në pronësi të një kompanie nga Hong Kongu. Megjithatë, vetë kanali mbetet nën administrimin e Autoritetit të Kanalit të Panamasë, një organ i pavarur panamez.

Kostot dhe sfidat aktuale

Kanali u zgjerua në vitin 2016 me një investim prej 5.25 miliardë dollarësh për të akomoduar anije më të mëdha, duke rritur ndjeshëm kapacitetin e tij. Megjithatë, kushtet klimatike, si thatësira e fundit, kanë ulur nivelin e ujit, duke krijuar sfida për lundrim. Përkundër këtyre pengesave, të ardhurat nga tarifat e tranzitit vazhdojnë të rriten.

Një përpjekje e pamundur?

Kërkesa e Trump për të rimarrë kanalin mund të duket e pamundur, duke pasur parasysh marrëveshjet ndërkombëtare dhe rolin e Panamasë si administratore e kanalit. Megjithatë, retorika e tij pasqyron rëndësinë strategjike dhe ekonomike të kësaj rruge ujore për SHBA-në – dhe tensionet në rritje rreth kontrollit të saj në një botë gjithnjë e më të ndërlikuar.