Fundi i dinastisë prej 14 vitesh, shënohet me largimin dramatik të presidentit sirian nga vendi, pas avancimit të forcave të armatosura xhihadiste anti-qeveritare të opozitës që në 24 orë çuan në rënien e regjimit të Assadit.
Bashar al-Assad, me arratisjen e tij të dielën, më 8 dhjetor 2024 nga vendi, përfundon luftën e tij për të qëndruar në pushtet pas 14 vitesh dhe ndërkohë që vendi i tij u copëtua në një luftë brutale civile që u shndërrua në një fushë beteje për forcat rajonale dhe ndërkombëtare.
Kur Assad erdhi në pushtet në vitin 2000, shumë panë tek ai figurën e një reformatori të ri premtues, i cili do të shkëputej nga e kaluara e babait të tij.
Aso kohe Assad 34 vjeç, okulist i arsimuar në Perëndim ishte admirues i kompjuterave dhe teknologjisë, përcillte te qytetarët siguri për një të ardhme më të mirë me frymë demokratike.
Por fizionomia e tij ndryshoi, kur në mars 2011 u rebeluan forcat kundër regjimit. Rebelimi u shndërrua shpejt në një luftë civile, me Assadin të vendosur për të shtypur këta disidentë me mbështetjen e Rusisë dhe Iranit, duke synuar qytetet e kontrolluara nga opozita.
Kjo luftë la pas pothuajse gjysmë milioni qetetarë të vdekur, ndërsa rreth gjysma e popullsisë prej 23 milionë banorësh u shpërngul, siç raporton Associated Press .
Konflikti dukej se ishte “ngrirë” vitet e fundit, me qeverinë e Assadit që rifitoi kontrollin e pjesës më të madhe të territorit të Sirisë, ndërsa veriperëndimi i vendit mbeti nën kontrollin e forcave opozitare dhe verilindja nën kontrollin e kurdëve.
Edhe pse Damasku u përball me efektet dramatike të sanksioneve të vendosura ndaj saj nga Perëndimi, vendet fqinje filluan të rindërtonin marrëdhëniet e tyre me Sirinë.
Kujtojmë se Siria iu bashkua ‘Ligës Arabe’ në vitin 2023 dhe Arabia Saudite njoftoi në maj emërimin e ambasadorit të saj të parë që nga ndërprerja e marrëdhënieve me Damaskun 12 vjet më parë.
Megjithatë, “fusha e shahut” gjeopolitik ndryshoi me shpejtësi kur grupet opozitare në Sirinë veriperëndimore nisën një sulm të befasishëm kundër qeverisë së Assadit.
Forcat qeveritare u shkatërruan shpejt ndërsa aleatët e presidentit sirian, të preokupuar me konflikte të tjera, siç është lufta e Rusisë me Ukrainën dhe frontet e shumta në Lindjen e Mesme, u shfaqën të pafuqishëm për të ndërhyrë në një front tjetër në.
Fundi i një sundimi familjar
Por kur dhe si erdhi në pushtet Bashar? Siç shpjegon Associated Press, Assad-i i atëhershëm 34-vjeçar nuk ishte i destinuar të sundonte Sirinë në vitin 2000. Babai i tij kishte strehuar si pasardhës vëllain e madh të Basharit, Basilin, por në vitin 1994 ai u vra në një aksident automobilistik në Damask.
Pas kësaj ngjarje tragjike për familjen, Bashar u kthye në shtëpi nga Londra ku ushtroi profesionin e okulistit.
Megjithatë, për të marrë pushtetin ai duhej të mbushte 40 vjeç. Por kur Hafez Assad vdiq në vitin 2000, parlamenti uli kufirin e moshës nga 40 në 34.
Emërimi i Basharit u vulos nga një referendum mbarëkombëtar, në të cilin ai ishte i vetmi kandidat. Hafezi i mbështetur nga ushtria sundoi vendin për gati 30 vjet gjatë të cilave ai ndërtoi një ekonomi të stilit sovjetik për t’i bërë ballë sanksioneve perëndimore.
Ai ndoqi një ideologji laike që kërkoi të merrej me dallimet sektare nën maskën e rezistencës heroike ndaj Izraelit. Ai lidhi një aleancë me udhëheqjen klerikale shiite në Iran, vulosi sundimin sirian në Liban dhe krijoi një rrjet luftëtarësh palestinezë dhe libanez Bashar në fillim dukej krejtësisht ndryshe nga babai i tij.
Pozicioni i tij i vetëm zyrtar përpara se të bëhej president ishte si kreu i Shoqërisë Siriane të Kompjuterëve.
Fillimisht, kur Assad mori detyrën, ai liroi të burgosurit politikë dhe hapi rrugën për një dialog më demokratik në Siri.
ntë.
Kthesë ekonomike
Në vend të një hapjeje politike, Assad iu drejtua ndryshimeve ekonomike. Ai hoqi gradualisht kufizimet financiare, lejoi bankat e huaja të operonin në vend, hapi dyert për importet dhe nxiti sektorin privat.
Në Damask dhe qytete të tjera u zhvilluan qendrat tregtare, restorantet e reja, ndërsa konsumizmi dhe turizmi u rritën.
Në politikën e jashtme, ai u qëndroi besnik aleancave që kishte bërë i ati.
Çështje familjare
Për një kohë të gjatë, Assad mbështetej kryesisht në të njëjtën bazë pushteti që kishte dhe i ati: sekti i tij alevi, një degë e Islamit shiit që përbënte rreth 10 për qind të popullsisë. Shumë nga postet në qeverinë e tij iu dhanë brezave të rinj të të njëjtave familje që kishin punuar për babain e tij.
Anëtarët e klasës së re të mesme të krijuar nga reformat e tij u shfrytëzuan gjithashtu, duke përfshirë familje të shquara tregtare sunite.
Assad gjithashtu i dha poste kyçe familjes së tij. Vëllai i tij më i vogël, Maher, ishte kreu i Gardës elitare Presidenciale dhe do të drejtonte shtypjen e rebelimit.
Fillimi i fundit
Nga viti 2011 dhe fillimi i pranverës arabe, imazhi i kuruar me kujdes i Basharit dhe familjes së tij si një version më i shëndetshëm i epokës së Hafezit, me fundjavat e tij të kaluara duke parë shfaqje të filmave perëndimor me miqtë në kinemanë e tyre private dhe ushqimet në restorantet e Damaskut, kishte avulluar.
Me kalimin e viteve, Bashar do të kthehej në të njëjtin justifikim në mbrojtje të babait të tij: e gjithë gjakderdhja ishte në shërbim të një “lufte kundër terrorit”, duke i përshkruar në një moment viktimat e forcave të tij të sigurisë si një sakrificë të nevojshme.
Bashar organizoi zgjedhje të rreme në zonat që ai kontrollonte në 2014 nën flamurin e saëa – “unitetit”. Një vit më vonë forcat e tij do të kontrollonin vetëm 25% të Sirisë.
Pas sulmit ndaj tij, Bashar al-Assad nuk ka gjasa të mbijetojë, edhe pse Donald Trump, në presidencën e tij të parë, urdhëroi një sulm në një bazë ajrore siriane në vitin 2017 për një tjetër sulm me armë kimike në Khan Sheikhoun.
Ajo që e mbështeti Basharin gjatë atyre viteve do të ishte zhbërja e tij: një shtet thelbësisht i dështuar, shumë i varur nga aktorët e jashtëm dhe i cenueshëm ndaj ngjarjeve, jo më pak shpërqendrimi i Moskës në Ukrainë dhe pakësimi i boshtit të rezistencës së Teheranit në shkatërrimin e Hezbollahut nga Izraeli.
“Assad u shkatërrua jo vetëm për shkak të një fushate xhihadiste të planifikuar mirë,” shkroi Hassan Hassan, kryeredaktori i Neë Lines dhe një ekspert kryesor për Sirinë, “por sepse 13 vjet luftë civile e kanë lënë ushtrinë e tij një lëvore, dhe ushtarët e tij të demoralizuar.
“[Siria] kombi u ballkanizua nga protektoratet konkurruese dhe kontradiktore turke dhe amerikane në veri dhe lindje të vendit dhe gjetkë të hipotekuara te Irani dhe Rusia, të cilat bënë ngritje të rëndë në rimarrjen e Alepos dhe mposhtjen e rebelëve të mbështetur nga perëndimi në Sirinë jugore”, shton ai.
Në ditët e tij të fundit në pushtet, Bashar u zotua se do të shtypte rebelët edhe kur ata shpejtonin drejt Damaskut. Në fund, 50 vitet e sundimit të Asadit u zbërthyen sa hap e mbyll sytë.